حقوق مادی پدید آورنده نرم افزار
حقوق مادی پدیدآورنده نرم افزار
از مسائلی که به تازگی در ایران توجه ویژه ای دارد، حقوق مادی و معنوی پدید آورنده نرم افزارهای کامپیوتری است. فرآیند تولید نرم افزار با صرف زمان طولانی، ایده ها و مخارجی همراه است. هیچ تولیدکننده ی نرم افزاری حاضر نیست پس از صرف زمان و هزینه به راحتی از حقوق مالکیت خود بگذرد. در صورت ثبت رسمی نرم افزار، اگر از نرم افزار بدون اجازه استفاده شود، میتوان از متخلف شکایت کرد و بابت ضررو زیان خسارت مالی دریافت کرد.
حقوق مادی پدیدآورنده نرم افزار
نرم افزار و اثر از لحاظ مفهومی اشتراکات قابل توجی دارند. با وجود اینکه آثار فکری برای اطلاع رسانی و بهره مندی عموم ایجاد می شود، برخی از نویسندگان در بیان تعریف نشر، آنرا عملی منتهی به ساختن یا ایجاد نمونه های دیگر از اثر اصلی می دانند. ماده ۳ قانون حمایت از حقوق مولفان، مصنفان و هنرمندان سال ۱۳۸۴، حقوق پدید آورنده را شامل حق انحصاری، پخش، عرضه، اجرای اثر و حق بهره برداری مادی و معنوی از نام اثر دانسته است. در ارتباط با نرم افزار هم قانون مربوطه نظیر همین مقررات است. (ماده ۵ آئین نامه)
حق توزیع
توزیع یا پخش یک اثر، از حقوق انحصاری پدید آورنده اثر است. توزیع، حق عرضه ی عمومی یا تجاری سازی اثر است. در مورد نرم افزارها نیز این حق برای پدید آورنده وجود دارد. لیکن در صورت زوال این حق در حوزه ی نرم‌افزار آن هم در قلمرو اروپا تفاوتی وجود دارد که در قسمتهای بعدی به آن می پردازیم.
حق اقتباس و تبدیل
از جمله حقوق به رسمیت شناخته شده برای پدید آورنده، حق اقتباس و تبدیل اثر است. حق انتقال بهره برداری از اثر در بند 6 ماده ۵ قانون ۱۳۴۸ به پدید آورنده داده شده است. مجوری برای اقتباس از اثر در فراهم کردن آثار دیگر به صاحب اثر اعطا شده است. که به طریق اولی خود صاحب اثر نیز در استفاده از این حقوق مجاز است. در این ارتباط آیین نامه ی اجرایی قانون ۱۳۷۹ در مادۀ ۱۲ خود مقرر داشته :
“استفاده از نرم افزارهای دیگر برای ایجاد نرم‌افزارهای سازگار و مکمل که قابلیت‌ها و ظرفیت‌ها یا کاربری جدید ایجاد کند بلا مانع است و …”
خود پدید آورنده‌ی نرم افزار نیز دارای چنین حقی است. نکته ی قابل تأمل، شرط اخیر ماده مبنی بر لزوم اخذ رضایت از پدید آورنده ی اولیه است. بدیهی است با رضایت، هیچ عملی نقض حقوق و یا تخلف محسوب نمی شود.
تفاوت حقوق پدید آورندگان آثار ادبی و هنری و پدید آورندگان نرم افزار
بین حقوق پدید آورندگان آثار ادبی و هنری و پدید آورندگان نرم افزار تفاوت هایی به چشم می خورد از جمله:
*مهم‌ترین تفاوت در حوزه ی حقوق معنوی است که با محدودیت قابل ملاحظه ای در این راستا مواجه هستیم.
*اقتضائات و طبیعت کاربردی نرم افزارها و برنامه های رایانه ای
*دنبال کردن اهداف بازرگانی
*حمایت از حقوق معنوی پدید آورنده
*حق افشای نرم افزار و حق عدول پدید آورنده نرم افزار مورد حمایت معاهده وایپو و کنوانسیون برن نیستند.
*حق معنوی نرم افزار صرفاً در حق سرپرستی اثر و حق احترام به اثر زمانی که شهرت یا آبروی پدید آورنده نرم افزار مورد خدشه باشد، خلاصه می شود.
*بر خلاف آثار ادبی و هنری، مدت حمایت از نرم افزار در مبداء محاسبه دچار ضعف حمایتی است. صرفاً از زمان تولید نرم افزار به مدت سی سال حمایت می شود.
در حالیکه در مورد سایر آثار ادبی و هنری از زمان فوت پدید آورنده اثر سی سال حمایت ادامه دارد.
حقوق مادی پدید آورنده نرم افزار
شباهت های اثر و نرم‌افزار از نظر مفهوم در قالب انطباق مفهوم نرم افزار با اثر مشهود است. تفاوت‌هایی هم از جهت حمایت نظام مالکیت صنعتی از نرم افزار و خروج موضوعی آن از نظام مالکیت ادبی و هنری در صورت احراز و اثبات اختراع بودن نرم افزار به چشم می خورد. هر نرم افزار در صورت احراز شرایط قانونی یک نوع اثر تلقی می شود ولی مسلماً عکس آن صادق نیست. قلمرو اثر بسیار گسترده تر است . ماهیت فنی نرم افزار از لحاظ شکل و حمایت از حقوق پدید آورنده و ضمانت اجرا های مربوطه در بعضی موضوعات، واجد تفاوت‌ها و خصوصیاتی است. در اکثر محورها شباهت های زیادی با آثار پیش گفته دارند. با این تفاوت که طبیعت نرم‌افزارها و کاربری های تجاری آن در خصوص حقوق معنوی محدودیت هایی را سبب شده است.
نظام مالکیت ادبی و هنری حداقل های لازم جهت حمایت از نرم افزارها را دارد. اما با عنایت به خصوصیت های نرم افزار و موقعیت رو به گسترش آن در نظام جهانی، که حمایتی ویژه را طلب می کند، طراحی نظام حقوقی ویژه در این خصوص ضرورری به نظر رسیده است. البته تحقق آن منوط به تشریک مساعی کشورها و سازمان های بین المللی ذیصلاح است.
قوانین حمایت از حق پدید آورنده نرم افزار
ماده ۱ – حق نشر، عرضه، اجرا و حق بهره برداری مادی و معنوی نرم افزار رایانه‌ای متعلق به پدید آورنده است. نحوه تدوین و ارائه داده‌ها در‌محیط قابل پردازش
رایانه‌ای نیز مشمول احکام نرم‌افزار است. مدت حقوق مادی سی سال از تاریخ پدید آوردن نرم‌افزار و مدت حقوق معنوی نامحدود است.
ماده ۲ – در صورت وجود شرایط مقرر در قانون ثبت علایم و اختراعات، نرم‌افزار به عنوان اختراع شناخته می‌شود، آئین‌نامه مربوط به این ماده به‌تصویب هیأت وزیران
خواهد رسید.
ماده ۳ – نام، عنوان و نشانه ویژه‌ای که معرف نرم افزار است از حمایت این قانون برخوردار است. هیچ کس نمی‌تواند آنها را برای نرم افزار دیگری از همان نوع یا
مانند آن به ترتیبی که القای شبهه کند بکار برد. در غیر این صورت به مجازات مقرر در ماده ۱۳ این قانون محکوم خواهد شد.
ماده ۴ – حقوق بخش از نرم‌افزار که به واسطه نرم‌افزارهای دیگر پدید می‌آید متعلق به دارنده حقوق نرم‌افزارهای واسط نیست.
ماده ۵ – پدید آوردن نرم‌افزارهای مکمل و سازگار با دیگر نرم‌افزارها با رعایت حقوق مادی نرم‌افزارهای اولیه مجاز است.
ماده ۶ – پدید آوردن نرم‌افزارها ممکن است ناشی از استخدام و یا قرارداد باشد در این صورت :
الف – باید نام پدید آورنده توسط متقاضی ثبت به مراجع یاد شده در این قانون به منظور صدور گواهی ثبت، اعلام شود.
ب – اگر هدف از استخدام یا انعقاد قرارداد، پدید آوردن نرم‌افزار مورد نظر بوده و یا پدید آوردن آن جزء موضوع قرارداد باشد، حقوق مادی مربوط‌و حق تغییر و توسعه
نرم‌افزار متعلق به استخدام کننده یا کارفرما است، مگر اینکه در قرارداد به صورت دیگری پیش بینی شده باشد.
ماده ۷ – تهیه نسخه‌های پشتیبان و همچنین تکثیر نرم‌افزاری که به طریق مجاز برای استفاده شخصی تهیه شده است چنانچه به طور همزمان مورد‌استفاده قرار
نگیرد، بلامانع است.
ماده ۸ – ثبت نرم‌افزارهای موضوع مواد ۱ و ۲ این قانون پس از صدور تأییدیه فنی توسط شورای عالی انفورماتیک حسب مورد توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
یا مرجع ثبت شرکت ها انجام می شود.
ماده ۹ – دعوای نقض حقوق مورد حمایت این قانون، در صورتی در مراجع قضایی مسموع است که پیش از اقامه دعوی، تأییدیه فنی یاد شده در‌ماده 8 این قانون
صادر شده باشد. در مورد حق اختراع، علاوه بر تأییدیه مزبور، تقاضای ثبت نیز باید به مرجع ذی ربط تسلیم شده باشد.
ماده ۱۰ – برای صدور تأییدیه فنی موضوع ماده ۸ در مورد نرم افزارهایی که پدید آورنده آن مدعی اختراع بودن آن است، کمیته‌ای به نام “کمیته‌حق اختراع” زیر نظر
شورای عالی انفورماتیک تشکیل می‌شود. اعضای این کمیته مرکب از سه کارشناس ارشد نرم‌افزار به عنوان نمایندگان شورای عالی‌انفورماتیک، نماینده سازمان
ثبت اسناد و املاک کشور و یک کارشناس حقوقی به انتخاب شورای عالی انفورماتیک خواهد بود.
ماده ۱۱ – شورا مکلف است از صدور تأییدیه فنی برای نرم‌افزارهایی که به تشخیص وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خلاف اخلاق اسلامی و‌عفت عمومی و سلامت
شخصیت کودکان و نوجوانان باشند خودداری کند. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی باید ظرف دو هفته راجع به استعلام کتبی شورای عالی انفورماتیک اعلام نظر کند.
ماده ۱۲ – به منظور حمایت عملی از حقوق یاد شده در این قانون ، نظم بخشی و ساماندهی فعالیتهای تجاری رایانه‌ای مجاز، نظام صنفی رایانه‌ای‌توسط اعضای
صنف یاد شده تحت نظارت شورا به وجود خواهد آمد. مجازاتهای مربوط به تخلفات صنفی مربوط، برابر مجازاتهای جرایم یاد شده در‌لایحه قانونی امور صنفی (مصوب
۱۳۵۹.۴.۱۳ و اصلاحیه‌های آن) خواهد بود.
ماده ۱۳ – هرکس حقوق مورد حمایت این قانون را نقض نماید علاوه بر جبران خسارت به حبس از نود و یک روز تا شش ماه و جزای نقدی از ده‌میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۱۰)
تا پنجاه میلیون (۰۰۰ ۰۰۰ ۵۰) ریال محکوم می‌گردد.
تبصره – خسارات شاکی خصوصی از اموال شخص مرتکب جرم جبران می‌شود.
ماده ۱۴ – شاکی خصوصی قادر به تقاضای مفاد حکم دادگاه در یکی از روزنامه‌ها با انتخاب و هزینه آگهی است.
ماده ۱۵ – رسیدگی جرم مذکور در ماده (۱۳) با شکایت شاکی خصوصی آغاز و باگذشت او موقوف می‌شود.
ماده ۱۶ – حقوق مذکور در ماده (۱) در صورتی مورد حمایت این قانون خواهد بود که موضوع برای نخستین بار در ایران تولید و توزیع شده باشد.
ماده ۱۷ – آیین‌نامه اجرایی این قانون شامل مواردی از قبیل چگونگی صدور گواهی ثبت و تأییدیه فنی و هزینه‌های مربوط همچنین نحوه تشکیل‌نظام صنفی
رایانه‌ای، به پیشنهاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و با هماهنگی وزارتخانه‌های فرهنگ و ارشاد اسلامی و دادگستری به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
قانون فوق مشتمل بر هفده ماده و یک تبصره در جلسه علنی روز یکشنبه مورخ چهارم دی ماه یکهزار و سیصد و هفتاد و نه مجلس شورای اسلامی تصویب و در
تاریخ ۱۳۷۹.۱۰.۱۰ به تأیید شورای نگهبان رسیده است.
ثبت نارین مشاور شما در تمام مراحل می باشد، برای دریافت مشاوره رایگان در زمینه ثبت شرکت با ما تماس بگیرید.
۰۲۱-۸۸۲۳۱۰۰۲
۰۹۱۲۰۵۳۲۳۸۶
